Üriner İnkontinans(İdrar kaçırma)
İdrar Kaçırma Artık Kaderiniz değil
Kadınlarda İdrar Kaçırma ve Tedavi Yöntemleri
Üriner İnkontinans (İdrar Kaçırma)Nedir?
Kişinin kontrolu dışında oluşan, sosyal ve/veya hijyenik problem yaratan idrar tutamama durumudur.
Nasıl oluşur?
Üç şekilde ortaya çıkmaktadır
a. Stres tipi (stres inkontinans): Öksürme, hapşırma, ıkınma ve ağır kaldırma gibi karın içi basıncının arttığı durumlarda görülen idrar kaçırmadır. Nedeni mesane ve idrar yollarının anatomik desteğinin zayıflamasıdır.
b. Sıkışma tipi(Urge inkontinans-sıkışma inkontinansı): Suyla ilgili işler yaparken örneğin bulaşık yıkarken aniden başlayan ve şiddetli idrar yapma isteği ile beraber tuvalete yetişemeden idrar kaçırmanın olmasıdır. Nedeni mesanenin idrarla dolarken ani olarak kasılmasıdır. Hastaların büyük çoğunluğunda neden bilinmemektedir. Bir kısmında diyabet, parkinson, demans ve multipl skleroz gibi kronik ve nörolojik hastalıklar görülür.
c. Karma (Mikst inkontinans): Her iki idrar kaçırma tipinde olan durumdur.
Nedenleri ve risk faktörleri
-Yaş: Yaş ilerledikçe pelvis taban ve mesane fonksiyonlarını olumsuz etkileyen hastalıkların ortaya çıkması idrar kaçırma olasılığını artırmaktadır
-Doğum: Çok sayıda doğum yapma, iri bebek doğurma, müdahaleli doğum yapma, zor doğum yapma ve evde doğum yapma idrar kaçırma olasılığını artırmaktadır. Genel olarak normal doğum yapan kadınlarda sezaryene göre idrar kaçırma daha sık görülür.
-Menopoz: Östrojen hormonunun azalmasına bağlı olarak destek dokusu zayıflamaktadır.
-Obezite: Aşırı kilolularda idrar kaçırma daha fazla görülmektedir. Aşırı kilo operasyonun başarısını da düşürmektedir.
-Irk: Beyaz ırkta sarı ve siyah ırktan daha fazla idrar kaçırma görülür. Bu pelvis taban kaslarının bu ırklarda daha güçlü olmasına bağlanmış
-Kalıtımsal nedenler: Bazı kadınlarda vücucun bağ dokusu daha gevşektir. Normal eklemleri gevşek olan kadınlarda inkontinans fazla bulunmuştur.
-Sigara içme: İdrar kaçırma sigara içenlerde 2-3 kat daha fazla görülür.
-Kabızlık: Büyük abdest yaparken ıkınma pelvis tabana binen yükü artırmaktadır.
-Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (bronşit, astım vb): Benzer bir mekanizma ile sürekli oksürme karın içi basıncı ve pelvise binen yükü artırmaktadır.
-Histerektomi (Rahimin alınması): Etkisi tartışmalı olmak ile beraber rahim ameliyatlarından sonra idrar kaçırma görülebilir.
Hastanın değerlendirilmesi
Hasta bu konuda eğitim almış bir uzman tarafından değerlendirilmelidir. Mutlaka aşağıdaki değerlendirme tüm hastalarda aşama aşama yapılmalıdır.
1.Pelvis tabanın, vajenin, anal fonksiyonların değerlendirildiği detaylı bir kadın doğum muayenesi ve ultrasonografi yapılır. Muayene sırasında stres testi yapılır.
2.İdrar kültürü ve idrar tahlili istenir
3.Hastadan işeme alışkanlıklarını not ettiği 3-4 gün süreli üriner günlük doldurması istenir.
4.Kesin tanı koymamızda en çok yardımı olan ürodinami testi yapılır.
Ürodinami nedir?
Ürodinami idrar kaçırmanın varlığını, biçimini, mesane ve üretranın fonksiyonlarını gösteren bigisayar destekli basınç ve akım değişikliklerini ölçmeye denir.
Ürodinami nasıl yapılır?
Çok basit ve ağrısız bir yöntemdir. Çok ince (2-3 mm) bir sonda ile idrar torbasına sıvı verilirken basınç değişiklikleri kaydedilir. Rektuma yerleştirilen bir sonda ile karın içi basınç ölçülür.
Mesane dolarken ve boşalırken basınçlar birlikte ölçülür. Değişiklikler otomatik olarak kaydedilir. Bir takım manevralar ile idrar kaçağı olup olmadığı test edilir. Bu esnada sorulan sorularla idrar torbası hakkında fikir edinilir. Üretra fonksiyonları ölçülür.
En son işeme grafisi yapılarak idrar yolları ve kasları hakkında fikir sahibi olunur. İdrar kaçırma tedavisinin etkili olup olmadığı, ne kadar etkili olduğu tedavi öncesi ve sonrası ürodinami yaparak objektif olarak karşılaştırılır.
Ürodinami sonrası ne yapılır?
Kaydedilmiş ve hesaplanmış bilgisayar verileri hastanın muayene bulguları ve şikayetleri ile birleştirilerek tedavinin biçimine karar verilir.
Ürodinami sonucunda ne bulunur?
Mesane ve üretra fonksiyonları, varsa idrar kaçırmanın biçimi ve derecesi tespit edilir. Mesane kasında fonksiyon bozukluğu varsa (aşırı aktif mesane-detrüsor overaktivitesi-detrüsör instabilitesi) ürodinami ile tanı konur. Ürodinami yapılarak hastanın tanısı doğru şekilde konularak uygun tedavi yöntemi seçilmesi sağlanır.
Tedavi Seçenekleri
Tıbbi Tedavi
Pelvik taban egzersizleri (Kegel)
İlk kez 1948’de Kegel tarafından tanımlanmıştır. İdrarı tutmak için yapılan hareketi hastanın düzenli olarak yaparak pelvik taban kaslarının güçlenmesi istenir. Hasta çalıştıracağı kasları bulmak için vajeninde bir tampon olduğunu hayal etmeli ve onun düşmesini engellemek için kaslarını kasmalıdır.
Pelvik egzersizleri yaparken amaç hafif hareketlerle başlayıp dereceli bir biçimde artırarak etkili harekete ulaşmaktır. Bu egzersizler herhangi bir yerde ve zamanda yapılabilir. Önemli olan hastanın bu hareketleri yaşamının ayrılmaz bir parçası ve alışkanlığı haline getirmektir. Düzenli yapılırsa Kegel egzersizleri 6. ayda pelvis tabanı etkin hale getirmektedir.
İlaç Tedavisi
Antikolinerjik ilaçlar sıkışma tipi idrar kaçırması olduğu ürodinami ile kanıtlanan hasta grubunda oldukça faydalı olmaktadır. Hastanın idrar yapma sıklığı ve idrar kaçırma sayısında önemli azalma olmaktadır. İlaçların uzun süreli kullanılması ve ağız kuruluğu, görme bulanıklığı gibi yan etkilerinin olması en önemli dezavantajlarıdır.
Cerrahi Tedavi
Cerrahi tedavi sadece stres tipi idrar kaçırması olan hasta grubuna önerilmektedir. Ameliyat tipinin seçiminde; hastanın genel durumu, ameliyat öncesi ürodinamik parametreler, cerrahi deneyim ve uygulanacak tekniğin olası komplikasyonları göz önünde bulundurulmaktadır.
Çok değişik ameliyat yöntemleri olmakla beraber artık günümüzde daha basit, kısa süren, çok daha az komplikasyonlu modern teknikler tarif edilmiştir. Lokal anestezi ile yapılan, 15 dakika süren bu prosedürlerle %95 hasta idrar kaçırma probleminden kurtulmaktadır.
Mesane sarkması (sistosel), barsak sarkması (rektosel, enterosel) rahim sarkması gibi eşlik eden patolojiler varsa cerrahi girişim ona göre karar verilerek vaginal yaklaşımla (alttan) sarkmalar (prolapsus) mutlaka düzeltilmelidir.
Cerrahi operasyonlar:
Burch operasyonu
Sling(Askı) Prosedürleri (‘TVT-TOT-İVS)
Periüretral Enjeksiyon
Artifısyal (Yapay) Üriner Sfinkter
Burch Operasyonu : Karından yapılan kesi ile mesane boyunun asılmasıdır. Mesane boynu ve üretra boynundan geçen dikişler iliopektinal bağdan (Cooper bağı) geçerek bağlanır
Sling (Askı) Prosedürleri
Askı ameliyatlarının ortak noktası mesane boynunun tamamen altından geçip karın duvarına asılan şerit şeklinde bir materyal kullanılmasıdır.
Hem mesaneyi yükseltmeleri, hem de daha güçlü bir destek sağlamaları nedeniyle günümüzde popüler hale gelmişlerdir.
Amerikan Üroloji Derneği ve Kadın Stres Üriner İnkontinans Klinik Önerileri Paneli, 1997 yılında, sling işlemi ve retropubik süspansiyonların en etkili cerrahi tedaviler olduğu sonucuna varmıştır.
- TVT Operasyonu: 1995’den bu yana uygulanan bu ameliyatlar “tension-free vaginal tape” (TVT) olarak adlandırılmıştır.
TVT operasyonları lokal, bölgesel veya genel anestezi eşliğinde uygulanabilir. Operasyondaki amaç üretra çevresine yerleştirilen askı materyali ile üretranın yükseltilmesidir. Zaman içinde bu bant doku reaksiyonu ile nedbeleşerek üretraya destek sağlamaktadır. Diğer ameliyatlara göre daha az travmatik bir operasyondur.
- TOT Operasyonu: Yeni bir ameliyat yöntemidir; ilk kez 2001 yılında tarif edilmiştir. Bu ameliyatta vajinal yolla yapılan ince bir kesi ile bir bant, özel bir iğne yardımı ile yerleştirilir
Hastanemizde de uygun hastalara tercih ettiğimiz başarı şansı daha yüksek ve nüks (problemin geri dönüşü) olasılığı daha düşük olan TOT ameliyatında hastanın yara iyileşimi oldukça hızlı, hastanedeki kalış süresi oldukça az (ortalama bir gün) ve ameliyat sonrası şikayetler oldukça azdır.
Periüretral Enjeksiyon
Bu metod daha çok genel anestezi riskini alamayacak olan hastalarda, lokal anestezi altında sistoskopi adı verilen bir cihaz kontrolünde, mesane boyu ve üretra çevresine bir takım maddelerin enjeksiyonunu içerir. Amaç belli bir sürede olsa üretraya baskı yaparak direnç artışı sağlamak ve bu şekilde idrar kaçışını engellemektir.
Artifisiyel (Yapay) Üriner Sfinkter
Defalarca inkontinans operasyonları geçirip başarısız sonuç alınan veya komple sfinkter (mesane boyu büzücü kas) yetmezlikli hastalarda uygulanmaktadır.