Gebelikte Bebekte Saptanan Gelişme Geriliği
Gebelik takiplerinde amaçlardan biri de bebeğin haftasına göre olması gereken ağırlık ve gelişimde olup olmadığının saptanmasıdır. Bu nedenle her doktor vizitinde muayene ve ultrason yapılmaktadır.
Ultrason muayenesi sonucunda bebeğinizin ağırlığının olması gereken alt sınırının aşağısında kalmasına “gelişme geriliği” adını vermekteyiz. Gelişme geriliği vakalarının büyük bir çoğunluğu yapısal olarak anne ve babaya benzediklerinden dolayı gelişimleri geri olan bebeklerden oluşmaktadır. Bir başka deyişle gerilik bir hastalığa bağlı değildir. Sorunlu gelişme geriliğinde ise bebekte gelişme geriliğine yol açan ciddi bir problem bulunmaktadır. İkinci bahsedilen bu gelişme geriliği vakaları tüm gebelikleri % 4-8’inde görülür. Bu yazıda yapısal gelişme geriliğinden ziyade sorunlu gelişme geriliklerinden bahsedilecektir.
Gelişme gerilikleri günümüz tıbbında halen bebek ölümleri üzerinde ciddi etkisi bulunan konulardandır. Bu gerilikler bebeğin vücut yapısındaki gerilik tipine göre ikiye ayrılmaktadır.
1. Simetrik gelişme geriliği: Bebeğin ultrasonda değerlendirilen baş, karın ve bacak boyu ölçümlerinin hepsi haftasına göre geridir. İkinci olarak bahsedeceğimiz asimetrik gelişme geriliğine göre daha az görülen bu tip gelişme gerilikleri gebeliğin erken haftalarından itibaren bulgu verirler ve genelikle daha ciddi problemlere yol açarlar. Bu tip gelişme geriliğinin nedenleri arasında; kromozom hastalıkları, anatomik problemler, gebelik döneminde geçirilen bazı infeksiyonlar, annenin ciddi beslenme yetersizliği ve yoğun sigara içimi bulunmaktadır.
2. Asimetrik gelişme geriliği: Simetrik gelişme gerilğine göre gebeliğin daha geç döneminde başlar ve daha sık görülür. Bu tip gelişme geriliğinde karın çevresi ölçümü, baş ve bacak ölçümüne göre daha küçük kalmıştır. Bu nedenle asimetrik gelişme geriliği adını almaktadır. Bu gelişme geriliğinin ana nedeni anneden bebeğe giden kan akımındaki azalmadır. Yüksek tansiyon ve şeker hastalığı gibi durumlarda sıklıkla bu tip gelişme geriliği görülmektedir.
NEDENLERİ
Gelişme geriliklerin % 75’i başta belirttiğimiz yapısal gelişme gerilikleridir. % 15- 20’lik kısmı bebeğe giden kan akımlarındaki azalma sonucu meydana gelmektedir. Geri kalan % 5-10’luk kısmı simetrik gelişme geriliğine yol açan nedenlerdir.
1. Anneye bağlı nedenler:
a. Yapısal olarak küçük anne ve yetersiz kilo alımı: Annenin kilosu gebelikten önce 45 kg dan az ise ufak bebek doğurma riski iki kat artar. Gebelik döneminde yetersiz kilo alınması ya da 7. aydan sonra kilo alınmaması gelişme geriliği ihtimalini arttırmaktadır.
b. Annenin ciddi hastalıkları gelişme gerilikleri ile ilişkili olabilmektedir. Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, uzun süredir devam eden şeker hastalığı ve romatizmal hastalıklar bebekte gelişme geriliğine neden olabilmektedir.
2. Bebeğe ait nedenler:
a. Bebeğin anne karnındayken geçirdiği infeksiyonlar gelişme geriliğine neden olmaktadır. Kızamıkçık gebelik döeminde en sık gözlenen viral enfeksiyondur ve ciddi gelişme geriliğine neden olabilmektedir.
b. Kromozom hastalıkları ve birtakım ciddi kalp hastalıkları gelişme gerilikleri ile ilişkilidir.
c. Sigara, alkol, bazı kimyasal ve yasadışı ilaçların kullanımı gelişme geriliklerine neden olabilmektedir.
Bebeğin eşi olarak adlandırılan plasentaya ait nedenler de gelişme gerilği ile ilişkili olabilmektedir. Plasentadaki problemler bebeğe anneden geçen kan akımını azaltarak gelişme geriliğine yol açabilmektedir.
GELİŞME GERİLİĞİNİN TANISI
Gelişme geriliğinin tanınabilmesi için öncelikle gebeliğin haftası kesin olarak bilinmelidir. Bu durumu kesinleştirmede gebeliğin ilk iki ayında yapılmış ultrason ölçümü son derece önemlidir.
Detaylı alınan bir öykü oldukça fikir vericidir. Önceki gebelikte gelişme geriliğinin olması, annenin mevcut hastalıkları dikkatlice sorulur. Gelişme geriliği riski yaratan yukarıda bahsettiğimiz her olay araştırılır. Ultrason ile bebeğin ölçümleri alınır ve kilosu hesaplanır. Gebelik haftasına göre ölçümleri ve kilosunun küçük kalması gelişme geriliği tanısını koydurmaktadır. Simetrik veya asimetrik gelişme geriliği ultarson muayenesinde tespit edilir. Ardından bebeğin vücut yapılarının ve organlarının detaylı ultrason değerlendirmeleri ve renkli doppler uygulamaları yapılmalıdır. Tedavi yapılan değerlendirmelerin sonucunda elde edilen verilere göre planlanır.
TEDAVİ
Gebeliğinin son dönemlerinde fark edilen bir gelişme geriliğinde uygun yaklaşım doğumun planlanmasıdır.
Doğuma uzun sürenin olduğu erken saptanmış gelişme geriliği vakalarında kromozom hastalıkları, gebelik döneminde geçirilen infeksiyonlar ve bebeğin vücut yapısındaki anormallikler detaylı bir biçimde araştırılmalıdır. Bu araştırmalarda problem saptandığında gebelik sonlandırılabilmektedir. Bu araştırmalar sonucunda bebekte ciddi hastalık saptanmaz ise gebeliğin devamı ve bebeğin sağlığı için annenin fiziksel aktiviteleri kısıtlanır ve bebek sık aralıklarla takibe alınır. Gerekli durumlarda gebe hastaneye yatırılarak da tedavi edilebilir. Anneye bebek hareketlerini takip etmesi söylenir. Sık olarak ultrason ve NST muayenesi yapılır. Aralıklarla Doppler muayenesi gerekli olabilmektedir.
Annenin zararlı alışkanlıkları mevcutsa bıraktırılır. Hastalıklarının tedavisi yapılmalıdır. Doğum kararı bebeğin yapılan takiplerine göre verilir. Gerekli durumlarda, bebeğin anne karnında kaybedilme riski varsa erken doğum yaptırılabilir. Bu hastalarda doğumun yenidoğan yoğun bakım ünitesi olan gelişmiş hastanelerde yapılmasının önemi vardır. Doğum sonrası dönemde bebekte ortaya çıkabilecek problemlerin saptanması için sık aralıklarla takip uygundur.