Gebelik ve Rubella (Kızamıkçık) Enfeksiyonu
Halk arasında kızamıkçık olarak bilinen rubella oldukça yaygın görülen bir virus enfeksiyonudur. Hamilelik sırasında geçirildiğinde bebekte ciddi sorunlara neden olabilmektedir. Bu nedenle gebelikte geçirilen rubella enfeksiyonu çok önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Rubella nedir?
Rubella (kızamıkçık) döküntüler ile birlikte görülen ateşli bir viral enfeksiyondur. Genelde çocukluk çağında geçirilen rubella yaklaşık 3 gün kadar sürer ve çoğu zaman kızamıktan çok daha hafif seyreder. En önemli belirtileri kendisine özgü yüzden başlayıp vücuda yayılan ve üç gün süren tipik döküntü, hafif ateş, iştahsızlık, öksürük, baş ağrısı ve eklem ağrısıdır. Döküntü dışındaki belirtiler hafiftir ve bazen 1-2 hafta kadar sürebilir. Hatta hastalık bazen o kadar hafif seyreder ki hastalık geçirilip geçirilmediği bile anlaşılamaz. Rubella erişkinlerde biraz daha şiddetli seyredebilir ve eklem ağrıları görülebilir. . Hastalık geçirildikten sonra kişide kalıcı bir hasar bırakmaz. Enfeksiyonu geçiren kişi bağışıklık kazanır ve bir daha rubellaya yakalanmaz. Hastalığın kuluçka süresi 14-23 gündür. Yani kişi hasta bir bireyle temas ettikten 14-23 gün sonra belirtiler ortaya çıkar.
Rubella virüsü hasta kişinin burun ve boğazında bulunur. Hastalık burun ve boğaz salgıları ile direkt temas ya da hasta kişinin öksürük ve hapşırması ile havaya yayılan virüsler yolu ile bulaşır. Hasta bir kişi döküntü orataya çıkmadan 1 hafta öncesi ile döküntüyü takip eden 4 günlük süre içinde bulaştırıcılığa sahiptir.
Rubella günümüzde büyük ölçüde önlenebilen bir hastalıktır ve önlemenin tek yolu aşılamaktır. Aşı sonrasında kalıcı bağışıklık gelişir. Üreme çağındaki erişkinlerin çok büyük bir kısmı ya çocukluk çağında geçirdikleri için ya da aşılandıklarından dolayı rubellaya karşı bağışıklık taşımaktadırlar.
Rubellaya karşı bağışıklık olup olmadığı kan testi ile kolaylıkla anlaşılabilir. Rubella antikorlarının pozitif olması o kişinin kızamıkçığa karşı bağışıklığının olduğunu gösterir.
Gebelikte geçirilen kızamıkçık enfeksiyonunun bebek üzerindeki etkileri nelerdir?
.Ülkemizde üreme çağındaki pekçok kadının bu hastalığa karşı bağışıklığının olması nedeni ile rubellaya bağlı doğumsal kusurların görülme sıklığı son derece azalmıştır. Ayrıca Sağlık Bakanlığı aşılama çalışmaları başlatılarak duyarlı olmayan üreme çağındaki kadınların da aşılanarak hastalığa karşı koruyuculuğunun sağlanması hedeflenmiştir. Şu anda ilçemizde de Kızamıkçık aşısı üreme çağındaki yani 18-45 yaşları arasında kadınlara yapılarak konjenital (doğumsal) rubella sendromunun oluşması engellenmeye çalışılmaktadır.
Gebeliğin ilk üç ayında kızamıkçık geçiren annelerin bebeklerinin %85’inde bir ya da birden fazla sayıda doğumsal kusur ile dünyaya gelmektedirler. Bu durum konjenital (doğumsal) rubella sendromu olarak adlandırılır. Bir çok organ sistemi tutulabilir. En sık karşılaşılan doğum kusurları arasında görme kaybı, katarakt ve tam körlükle sonuçlanabilen göz problemleri, işitme kaybı, kalp anomalileri, zeka geriliği, yürüme problemleri ve serebral palsi (spastisite) sayılabilir.Konjenital rubella sendromu olan çocukların önemli bir kısmı ileriki yaşamlarında yürüme ve öğrenme güçlüğü yaşamaktadırlar.
Ayrıca gebelikte geçirilen rubellaya bağlı gebeliklerin %4-9 ‘unda düşük ve %2-3’ünde ölü doğumlar görülmektedir. Anne karnındayken kızamıkçık virüsü ile karşılaşan bebeklerin %5-35’i gebelik sırasında veya doğumdan sonra ölmektedir.
Bebekte konjenital rubella sendromu ortaya çıkma riski hastalığın gebeliğin hangi döneminde geçirildiği ile yakından ilgilidir. Hastalık ne kadar erken dönemde geçirilirse risk o kadar artmaktadır. En büyük risk ilk 3 aydır. Böyle bir durumda bebeğin etkilenme ya da düşük olma riski %25-80 arasında değişmektedir. İkinci trimesterın başlarında geçirildiğinde ise konjenital rubella riski %1 civarına inmektedir. Yirminci haftadan sonra ise nadiren doğum defektine neden olmaktadır.
Bazı bebeklerde ise kalıcı olmayan sağlık sorunları görülebilmektedir. Bunlar arasında en sık karşılaşılan düşük doğum ağırlığıdır. Ayrıca zaman zaman beslenme problemleri, ishal, zatürre, menenjit ve anemi gibi tablolar görülebilir. Geçici kanama bozukluklarına bağlı olarak cillte mor-kırmızı lekeler olabilir. Bebekte karaciğer ve dalak büyümesi saptanabilir.
Konjenital rubella sendromu tedavi edilebilir mi?
Ne yazık ki konjenital rubella sendromunun belirli bir tedavisi yoktur. Sekellerin çoğu kalıcıdır ancak tedavi ile bebeğin problemleri azaltılabilir.
Konjenital rubella sendromu önlenebilir mi?
Bu ancak bağışıklığı olmayan gebe kadınlara rubella virüsün bulaşması engellenerek yapılabilir. Yani gebe kalmadan önce kadının rubellaya karşı bağışık olup olmadığı bakılmalı, eğer bağışık değilse aşılanmalı ve en az bir ay gebe kalması engellenmelidir. Gebe kaldıktan sonra rubella taraması yapılan ve bağışıklığı olmadığı saptanan kadınlarda ise aşı yapılamaz. Böyle bir durumda kişi hamileliği süresince rubella geçiren kişilerden uzak durmalıdır.
Rubella aşısından ne kadar sonra hamile kalınabilir?
Gebe kalmadan önceki 3 ay içinde ya da gebeliğin erken dönemlerinda aşı yaptıran kadınların incelendiği son araştırmalardan elde edilen verilerin sonucunda aşıya bağlı konjenital rubella sendromu gelişme riski % 0.5-1.3 arasında bulunmuştur. Günümüzde rubella aşısından sonra 28 gün süreyle korunulması yeterli olarak kabul edilmektedir.
Gebelik ve Rubella Aşısı
1 ay içinde gebelik planlayan veya gebe olan kadınlara rubella aşısının yapılması uygun değildir. Ancak gebe olduğunu bilmeden yanlışlıkla aşınan kadınlardan doğan bebeklerin hiçbirinde konjenital rubella sendromu gelişmemektedir. Amerika’da 1971-1989 yılları arasında gebelik sırasında aşılanan kadınların hepsi sağlıklı canlı doğum yapmıştır. Bu durumda aşıya bağlı risk %0-1.2 arasında olmaktadır. Günümüzde yanlışlıkla aşılanan kadınların gebeliklerinin kürtajla sonlandırılması önerilmemektedir. Gebeliğin rutin takibi yeterlidir. Teorik olarak aşının potansiyel risklerinden dolayı gebe olduğu bilinen kadınlara yapılmamalıdır.
Son olarak özellikle gebelik öncesi kadın doğum uzmanından danışmanlık almanın önemini tekrarlamak istiyorum. Gebe kalmadan önce anne adayı rubella ve diğer doğumsal hasar yapabilen enfeksiyonların geçirip geçirmediğini öğrenmeli, gerekli durumlarda aşılanmalıdır. Gebelik şüphesi olan kadınların rubella aşısını yaptırmamaları gerekmektedir. Yanlışlıkla aşılanan kadınların da kadın doğum uzmanıyla görüşmesi ve gebeliğin uygun takibi gerekmektedir. Gebeliklerinin sonlandırılması önerilmemektedir.