Yumurtalık Kanseri
Dünyada yedinci en sık görülen kanser türüdür. Gelişmiş ülkelerde jinekolojik kanserler arasında en ölümcül olanıdır. Günümüzde en yüksek hasta ölüm oranına sahip jinekolojik kanserdir.Bu kanserle ilgili amerikan verilerine göre kadınlar için yaşam boyu yumurtalık kanseri geliştirme riski 70 de birdir.Yumurtalık kanseri Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde artış göstermektedir. Uzun süre bulgu vermemesi sebebiyle tanı konulduğu dönemde sıklıkla ilerlemiş olan yumurtalık kanserinin genel özelliklerinden ayrıntıya fazla girilmeden bahsedilecektir.
Yumurtalık kanserinin gelişmesinde birçok kanser tipinde olduğu gibi bazı risk faktörleri belirlenmiştir.Bu risk faktörlerini sırayla inceleyelim.
a.Kişisel risk faktörleri: 40 yaşın üzerinde olmak, beyaz ırka mensup olmak,hiç doğurmamış olmak, kısırlık, rahim ve meme kanserine yakalanmış olmak, ailede yumurtalık kanseri hikayesi olması yumurtalık kanserine yakalanma ihtimalini arttıran risk faktörleridir.Çok doğum yapmış olmak, doğum kontrol hapı kullanmış olmak ve emzirme azalmış yumurtalık kanseri riski ile ilişkili durumlardır.
b.Aile öyküsü: Ailelerinde yumurtalık, meme, rahim ve barsak kanseri öyküsü olan kadınların yumurtalık kanserine yakalanma ihtimali artmaktadır.Ailede bu kansere yakalanmış kişi sayısı arttıkça kişinin yumurtalık kanserine yakalanma ihtimalide artmaktadır. Genetik yatkınlık gösteren yumurtalık kanserleri için tarama yapılabilmektedir.Ailelerinde meme ve yumurtalık kanserine yakalanmışkişi sayısı fazla olan bireylerin taranmasında meme ve yumurtalık kanseri duyarlılık genleri BRCA 1 ve BRCA 2 önem kazanmışlardır.
c.Çevresel faktörler: Bazı araştırmalar yüksek oranda hayvansal yağ tüketiminin yumurtalık kanseri riskini arttırdığını ileri sürmektedir. Sebze , A ve C vitaminin artmış tüketimi yumurtalık kanseri gelişiminde azalma ile ilişkilendirilmiştir.
d.Diğer: Doğum sayısı fazla olan kadınların yumurtalık kanserine yakalanma riski azalmaktadır. Tersine hiç doğum yapmamış kadınlar yumurtalık kanseri riskinde artış göstermektedirler. Doğum kontrol haplarının kullanımı yumurtalık kanserine karşı koruyucudur. Bu koruma ilaç kullanımı bırakıldıktan sonra bile devam etmektedir.Emzirme kadınları yumurtalık kanserine karşı korumaktadır. Kısırlığı olan kadınlar yumurtalık kanseri için artmış riske sahiptirler. Kısırlık tedavisi için kullanılan ilaçların yumurtalık kanseri riskini arttırdığı ileri sürülsede bu durum açıklığa kavuşmuş bir konu değildir.
Yumurtalık kanserinin neden oluştuğuna dair birkaç adet görüş bulunmaktadır. Bunlardan biri yumurtlama teorisidir. Her ay düzenli olarak meydana gelen yumurtlama, yumurtalık dokusunda küçük bir travma yaratır. Bu travma diğer bazı faktörlerinde devreye girmesi sonucunda kansere gidecek süreci başlatıyor olabilir. Bu teoriyi gebelik, doğum kontrol hapları ve emzirme destekler. Bu üç durumda yumurtlama olmamaktadır ve risk azalmaktadır.
Tanıma ve önlem: Yumurtalık kanserini taramada günümüzde etkin bir yöntem yoktur. Yumurtalık kanseri uzun bir dönem sessiz seyreden, bulgu verdiğinde veya saptandığında %70 ileri evrede olan bir kanser türüdür. Yinede bu kanseri erken ve daha kolay tedavi edebilecek dönemde tanıyabilmek için çalışmalar hızla devam etmektedir.
a.Yıllık jinekolojik muayene bir tarama aracı olarak kabul edilmektedir. Ancak jinekolojik muayene çok erken dönemdeki yumurtalık kanserinin tanınmasında çok etkili değildir.
b.Kanser antijeni 125 (CA 125) seröz yapıda olmayan epitelyal yumurtalık kanserlerinin %80 i tarafından üretilerek kana verilir. Şüpheli yumurtalık kistlerinin değerlendirilmesinde basit bir kan tahlili ile ölçülebilir. 35 U/mL üzerindeki değerler yüksek olarak kabul edilir. Ancak CA 125 ile sağlıklı kadınların taranması iki sebepten dolayı kabul görmez. Birincisi CA 125 erken evre yumurtalık kanserlerinin yarısında normal seviyelerdedir. İkincisi ise CA 125 yumurtalık kanseri dışında pek çok hastalıktada yükselebilir ve kafa karıştırıcıdır. CA 125 tanı konmuş ve tedavi yapılmış yumurtalık kanserlerinin takibinde çok daha önemli bir role sahiptir.
c.Jinekolojik ultrason kadın doğum hekimlerinin vazgeçilmezidir. Sağlıklı kadınlarda, gelişebilecek yumurtalık kanserini erken yakalamada tarama aracı olarak kullanılmamaktadır.
Hiçbir risk faktörü olmayan kadınlar için yıllık jinekolojik muayene yumurtalık kanseri taramasında önemlidir. Özellikle ailesinde yumurtalık kanseri hikayesi olan kadınlar için muayene, ultrason ve CA 125 ölçümü yıllık yapılmalıdır. Bazı araştırmacılar yumurtalık kanseri için yüksek riskli kadınlar için çocuk isteklerinin tamamlanmasından sonra yumurtalarının alınmasını önermektedirler. Yüksek risk taşıyanlar için doğum kontrol haplarınında kullanılması önerilmektedir.
Belirtiler: Erken evre yumurtalık kanserlerinin çoğunda herhangi bir belirti ve şikayet yoktur. Belirti ve şikayet olmaması yıllık kontrollerinde yapılmadığı durumlarda tanının geç dönemde, kanserin ilerlemiş döneminde konmasına yol açmaktadır. Bu durumda tedavi güçleşir, sonuçlar yüz güldürücü olmayabilir. Erken dönemde bazı kadınlar ağrı ve baskı hissinden yakınabilmektedirler.
İleri dönemdeki şikayetlerde karın şişliği, kilo kaybı , iştahsızlık, kabızlık, düzensiz adetler olabilmektedir.Çok ileri dönemlerde karında ciddi gerginlik ve büyüme görülebilmektedir.
Tanı: Jinekolojik muayene ve ultrason ile yumurtalıkların ilk değerlendirlmesi yapılır. Rutin kan ve biokimya tahlilleri, ve bazı tümör antijenleri bakılır. İleri incelemede Tomografi ve MR değerlendirmesi gerekir.Hastalığın tüm vücuda yayılma olasılığı yüksek oaln vakalarda meme için mamografi, barsaklar için kolonoskopi, akciğer değerlendirmesi için akciğer grafiside çekilmelidir.
Tedavi: Yumurtalık kanserinin tedavisi evresine göre yapılmaktadır. 4 evre bulunmaktadır. Evre hastalığın boyutunu ve seviyesini göstermektedir. Evreleme için cerrahi gereklidir. Cerrahi ile karındaki birçok organdan biopsi alınır. Alınan örneklerde kanser olup olmadığına bakılır.
Tedavi planı evreleme sonucuna göre kanser konusunda uzmanlaşmış konseyler tarafından yapılmaktadır. Bu tedaviler cerrahi, kemoterapi ve radyoterapiyi kapsamaktadır. Bunun yanında deneysel tedavilerde bulunmaktadır.
Yumurtalık tümörlerinde tedavi sonrası yaşam sürelerini ön görmek mümkündür. Yumurtalık kanserleri çok farklı tiplerde olabilmektedir. Bu tiplerin her biri yaşam sürelerini iyi yada kötü yönde etkileyebilir. Bu tiplerin yanında kanser hücrelerinin çekirdek yapılarındaki bozukluk seviyeside yaşama süresini etkiler.
Yumurtalık kanseri 4 evrede incelenir . Evre 4 en ileri evredir. Evre 1 epitelyal yumurtalık tümörlerinde 5 yıllık sağ kalım % 90 dır. Evre 2 de 5 yıllık sağ kalım %50-65, evre 3 ve 4 te sağ kalım sırasıyla %20 ve % 5 tir.